NIE JEST TO PROSTE RÓWNANIE: TŁUMACZENIE MATEMATYCZNE JAKO WŁASNY JĘZYK

Tłumaczenie matematyki wiąże się z wyjątkowymi wyzwaniami językowymi. Wyzwania te różnią się od tych, z którymi stykają się tłumacze akademiccy innych przedmiotów, ponieważ język i struktury językowe w matematyce są odmienne od tych, które są w codziennym użyciu. Matematyka jest w istocie swoim własnym językiem.

Zrozumienie wzorców wspólnych dla matematyki i odróżnienie ich od innych przedmiotów akademickich jest kluczowe dla sukcesu tłumaczenia matematycznego i naukowego. Jednym z takich matematycznych wzorców, którego tłumacze powinni być świadomi, jest użycie wielu systemów semiotycznych. W matematyce stosuje się kilka systemów nadawania znaczeń - wykresy, diagramy, język mówiony, język pisany i symbole. Znaczenie w matematyce jest tworzone przez połączenie tych różnych systemów semiotycznych. Reprezentacja matematyczna polega na tym, jak te różne systemy oddziałują na siebie i jak można nimi manipulować.

Inny wzorzec matematyczny odnosi się do konstrukcji słownych; mogą one obejmować gęste i długie frazy rzeczownikowe, które nazywają i opisują policzalne, ale abstrakcyjne rzeczowniki główne (np. objętość graniastosłupa prostokątnego o bokach 12, 15 i 18 cm), przymiotniki, które klasyfikują i poprzedzają rzeczownik (np. objętość), oraz kwalifikatory, które następują po rzeczowniku (np. który może być podzielny przez trzy i sam). Te frazy rzeczownikowe są kluczowe dla konstrukcji złożonych relacji znaczeniowych, ponieważ odnoszą się do procesów relacyjnych.

Te procesy relacyjne są konstruowane z klauzulami, które używają czasowników mieć i być; może to stanowić wyzwanie gramatyczne w językach, w których czasowniki są konstruowane przez tożsamość i przypisanie. Na przykład, w języku hiszpańskim, czasownik ma różne formy i odnosi się do różnych relacji znaczeniowych. Rozszyfrowanie znaczenia tych konstrukcji relacyjnych może stanowić wyzwanie dla tłumacza akademickiego.

Ponieważ tłumaczenie akademickie, wśród tych wielu systemów semiotycznych, stanowi istotne wyzwanie językowe w tłumaczeniu matematycznym, tłumacze muszą mieć szerokie zrozumienie tych zagadnień, wykraczające poza znajomość specjalistycznej terminologii, słownictwa i codziennego, nieformalnego użycia języka.

Matematyka wykorzystuje język do nowych funkcji

Nadaje nowe znaczenia słowom używanym na co dzień. Na przykład, słowo iloczyn ma w matematyce zupełnie inne znaczenie niż w innych kontekstach. Matematyka używa również symboli do reprezentowania pojęć, które mogą być trudne do wyrażenia w zwykłym języku lub które wykraczają poza to, co można wyrazić w zwykłym języku. Ponadto spójniki w matematyce mają znaczenie techniczne. Na przykład, therefore, when i if są używane w bardzo specyficzny sposób do tworzenia złożonych połączeń między zdaniami.

Konstruowanie wiedzy w matematyce różni się od innych przedmiotów akademickich. Co więcej, między obiektami istnieją ukryte związki logiczne, więc dowody nie zawsze muszą być formułowane wprost. Matematyka w wyjątkowy sposób wykorzystuje także kombinacje słów i sposoby argumentacji. Zrozumienie różnicy między opisem wiedzy matematycznej i innej wiedzy akademickiej jest kluczem do udanego tłumaczenia.

Ponieważ matematyka jest językiem samym w sobie i posługuje się symbolami i językiem na swój sposób, spójne czytanie matematyki jest procesem tłumaczenia samym w sobie. Obecność języka naturalnego w matematyce nie może być jednak ignorowana; wskazuje ona na wzajemne oddziaływanie między językiem matematycznym a językiem naturalnym, używanym do konceptualizacji teorii matematycznych, definiowania i wyjaśniania pojęć, tłumaczenia obliczeń i wyjaśniania implikacji dowodów.

Choć jest mało prawdopodobne, by matematyka mogła się obejść bez języka naturalnego, jest on jednak znacznie ograniczony. Na przykład, słowo prime w języku angielskim ma wiele znaczeń, ale tylko jedno z nich ma zastosowanie w matematyce.

Język kognitywny tłumacza naukowego

Badanie przeprowadzone przez Van Rinsveld, Schiltz, Brunner, Landerl i Ugen wykazało, że osoby dwujęzyczne, którym zadawano pytania z zakresu wiedzy ogólnej, odpowiadały w różny sposób w zależności od języka, w którym zadawano pytania. Sugeruje to, że język tłumaczenia może mieć wpływ na wynik tłumaczenia.

Van Rinsveld, Dricot, Guillaume, Rossion i Schiltz ustalili, że nawet u osób dwujęzycznych, które są bardzo biegłe w rozwiązywaniu problemów matematycznych, w ich umysłach zachodzą różne procesy, które są zależne od języka, w którym myślą. Potwierdza to, że język rzeczywiście odgrywa istotną rolę w rozwiązywaniu problemów matematycznych. Sugeruje to również, że tłumacze akademiccy potrzebują specyficznej wiedzy matematycznej zarówno w języku źródłowym, jak i docelowym, ponieważ mentalny proces matematyczny zachodzi oddzielnie w każdym z tych języków.

W innym badaniu przeprowadzonym na osobach dwujęzycznych, Venkatraman, Siong, Chee i Ansari odkryli, że obliczenia matematyczne są bardziej precyzyjne, gdy są wykonywane w języku, w którym matematyka była nauczana. Sugeruje to, że na tłumaczenie matematyczne ma wpływ język, w którym tłumacz uczył się matematyki; najlepszymi tłumaczami matematyki byliby więc ci, którzy uczyli się matematyki zarówno w języku źródłowym, jak i docelowym.

Kluczowe punkty dla tłumaczenia naukowego

Informacje i badania przedstawione powyżej mają ważne implikacje dla tłumaczy akademickich, ponieważ podkreślają, że:

• Sama znajomość słownictwa, terminów technicznych i gramatyki potocznej jest niewystarczająca do precyzyjnego tłumaczenia matematyki.
• Ponieważ matematyka jest językiem samym w sobie, samo jej czytanie jest już procesem tłumaczenia.
• Umiejętności matematyczne obejmują złożone procesy werbalne i językowe, które wykraczają poza umiejętności tłumaczeniowe wymagane w przypadku innych przedmiotów akademickich.
• Język, w którym myśli tłumacz, wpływa na precyzję tłumaczenia matematyki.
• Język, w którym tłumacz był nauczany matematyki, ma wpływ na precyzję tłumaczenia matematyki.
• Tłumacze naukowi wymagają wiedzy matematycznej w języku, w którym pracują.
• W tłumaczeniu matematyki jest bardzo mało miejsca na kreatywne myślenie i swobodę artystyczną.
• Język naturalny jest znacznie ograniczony, gdy używa się go w matematyce.